Cẩm nang kiến thức thiên văn học cơ bản người mới cần biết

Bạn là một người mới bắt đầu đến với thiên văn học thì hãy đọc và tìm hiểu bài viết này. Shoptech xin đưa ra một số những thuật ngữ cơ bản trong ngành thiên văn học mà nhiều người mới còn bỡ ngỡ khi bắt gặp. Điều này sẽ vô cùng hữu ích khi bạn sử dụng các loại kính thiên văn chuyên dụng để ngắm nhìn các vật thể trong vũ trụ.

Khoảng cách

Khoảng cách góc

Bạn đã biết cách mô tả khoảng cách của các ngôi sao với nhau, hay khoảng cách giữa mặt trăng là sao Bắc cực đêm nay là bao nhiêu chưa?

Theo kiến thức thiên văn học cơ bản, khoảng cách không được đo lường bằng đơn vị mét hay cen ti mét mà được đo bằng góc. Ví dụ như các nhà thiên văn đo khoảng cách giữa 2 ngôi sao sẽ gọi là 10 độ. Giải thích về đơn vị này như sau: nếu vẽ 2 tia từ mắt tới 2 ngôi sao, chúng hợp với nhau 1 góc 10 độ. Cách đo này giúp người quan sát dễ dàng ước lượng góc bằng bàn tay của mình.

Đưa tay thẳng lên bầu trời, tới vị trí các vật thể bạn cần ước lượng độ. Ngón trỏ bằng 1 độ, nắm đấm bàn tay bằng 5 độ, nắm tay, đưa ngón trỏ và ngón út ra băng 10 độ, ngón cái và ngón út bằng 15 độ …

Mặt trăng và Mặt trời có kích cỡ khoảng 1/2 độ. Chòm Đại Hùng khoảng 25 độ từ đầu này đến đầu kia, từ đường chân trời đến thiên đỉnh: 90 độ.

1 độ bao gồm 60 arcminutes (phút góc), mỗi arcminute gồm 60 arcseconds (giây góc).

Đơn vị thiên văn

Hệ SI thông thường không thể đo hết được khoảng cách giữa các hành tinh vì chúng là con số vô cùng lớn. Trong thời gian 1 năm theo lịch mặt trời thì quãng đường truyền ánh sáng đi theo đường thẳng là 9460 tỷ km. Và khoảng cách của Trái Đất với Mặt Trời được xác định là 150 triệu km (khoảng 93 triệu miles). Đơn vị thiên văn này còn được các nhà khoa học gọi là astronomical unit (AU) hoặc UA (Unité Astronomique).

Năm ánh sáng

Năm ánh sáng hoàn toàn không giống như năm thời gian trong lịch của chúng ta. Mà năm ánh sáng ở đây chính là quãng đường ánh sáng chuyển động trong 1 năm: 9.5 * 10^12 km (63,000AU). Đa số các ngôi sao trên bầu trời mà ta quan sát được nó ở khoảng cách vài nghìn năm ánh sáng với Trái Đất chúng ta. Và được kí hiệu LY (Light Year).

Parsec

Là khoảng cách tương ứng với thị sai năm bằng 1 giây. 1pc =3,26 năm ánh sáng. Ngoài ra còn có 1kpc =1000pc và 1Mpc =1000 kpc. Kí hiệu: pc

Thị sai

Khi nhìn từ 2 vị trí khác nhau (người quan sát chuyển động) sẽ có sự thay đổi vị trí biểu kiến của một ngôi sao trên một nền cố định. Sự thay đổi đó được gọi là thị sai.

Chỉ số quang học của một ngôi sao

Độ sáng

Cònđược gọi là Magnitude. Chính là đơn vị thể hiện mức độ sáng tương đối của các ngôi sao mà mà mắt ta quan sát được từ trái đất. Xin lưu ý, đây chỉ là những con số do con người quy ước đơn giản. Sao Vega: 0 magnitude. Sao sáng nhất Sirius: 1.4 magnitude. Sao Kim: (-4) magnitude. Trăng: (-13). Mặt Trời: (-27)… có một điều hơi ngược là càng dương thì càng mờ.

Cấp sao

Đại lượng này dùng để đo độ sáng của các thiên thể. Cấp sao càng nhỏ thì sao càng sáng. Qui ước 2 sao có độ sáng chênh lệch nhau 100 lần thì cấp sao chênh nhau 5 lần. Như vậy sao cấp 1 sáng hơn sao cấp hai 2,512 lần; sao cấp 2 sáng hơn sao cấp 3 cũng 2,512 lần.

Được phân ra làm 2 loại: cấp sao tuyệt đối và cấp sao biểu kiến. Phụ thuộc vào độ trưng của sao và khoảng cách đến trái đất được gọi là cấp sao tuyệt đối. Còn về cấp sao biểu kiến không phụ thuộc vào khoảng cách.

Dễ hiểu hơn thì cấp sao tuyệt đối là chỉ độ sáng thật của sao và cấp cao biểu kiến thì lại là độ sáng do mắt thu được từ trái đất.

Độ trưng

Ở trên ta có nhắc tới độ trưng trong cấp sao tuyệt đối. Đây chính là đại lượng đặc trưng cho công suất bức xạ của ngôi sao. Tức là toàn bộ năng lượng mà ngôi sao bức xạ trong 1 đơn vị thời gian.